Mobbing Ne Demektir?
Uluslararası Çalışma Örgütüne göre mobbing, bir ya da bir grup işçiyi yıldırmak, bezdirmek, yıpratmak maksatlarıyla kötü niyetli, zalimane, aşağılayıcı tavırlara denir. Mobbing psikolojik taciz olarak da adlandırılmaktadır. Mobbing ile işyeri kabalığı, iş tatminsizliği yahut doyumsuzluğunu ayıran temel faktör mobingin belirli bir kişiye karşı belirli bir amacın gerçekleştirilmesi maksadıyla yapılmasıdır. Bu kapsamda mobbing belirli bir hedefe yönelik haksızlığın sistematik, sürekli ve sık olması durumunda söz konusu olur. Mobbing günümüz iş hayatında sıklıkla karşılaşılan bir durum olmakla beraber mobbing sebebiyle iş akdinin feshi de gittikçe artmaktadır.
Burada dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri iş yerinde arızi ya da bir sefere mahsus olarak gerçekleşen bir nezaketsizlik yahut hakaret mobbing sayılmaz. Bir davranışın mobbing sayılabilmesi için sistematik şekilde belirli bir süre devam ediyor olması gerekir.
Mobbing Davası Nedir?
Kendisine mobbing uygulanan işçi mobbing sebebiyle iş sözleşmesinin haklı olarak feshederek şartları varsa kıdem tazminatına ve ayrıca ihbar tazminatına hak kazanır. Aynı şekilde işçi mobbing sebebiyle kişilik hakları zedelendiği için işverenden manevi tazminat talebinde de bulunma hakkına sahiptir.
Aynı şekilde mobbing uğrayan işçi eylemi yapan kişiyi savcılığa şikayet edebilir. Şöyle ki, mobbing eylemi duruma göre TCK m.105 kapsamında cinsel taciz suçunu oluşturabileceği gibi TCK kapsamında kişiyi intihara yönlendirme, kişinin huzur ve sükunu bozma, hakaret, cebir, tehdit ve iftira suçlarını birini ya da birkaçını meydana getirebilir. Bu durumda mağdur işçinin şikayeti üzerine savcılıkça iddianame düzenlenebilir ve sonrasında kamu davası açılabilir.
Mobbinge Uğrayan İşçinin Hakları Nelerdir?
Mobbing uğrayan işçi, mobbing sebebiyle iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir. Bu durumda şartları varsa kıdem tazminatına ve ayrıca ihbar tazminatına hak kazanır. Ayrıca şartları varsa 4857 sayılı İş Kanunu’nun 5.maddesine göre ayrımcılık tazminatına da hak kazanır. Aynı şekilde mobbing uğrayan işçi, mobbing sebebiyle kişilik hakları zedelendiği için işverenden manevi tazminat talebinde de bulunma hakkına sahiptir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 24.maddesinde işçilerin iş sözleşmesini hangi durumlarda haklı feshedebileceği ifade edilmiştir. Her ne kadar ‘mobbing’ işçinin iş sözleşmesini haklı olarak feshedebileceği sebepler arasında açıkça sayılmamış olsa da Yargıtay muhtelif kararlarında mobbingin 24/f.2 maddesinde ifade edilen ahlak ve iyiniyet kaidelerine uymayan davranışlar kapsamında değerlendirerek haklı nedenle fesih sebebi saymaktadır.
Ayrıca ifade edilmelidir ki, işçinin diğer sebeplerle haklı fesih yaptığı taktirde ihbar tazminatı kazanamazken mobbing sebebiyle iş akdini haklı fesheden işçi ihbar tazminatına hak kazanır. Bu kapsamda Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 2014/946 Esas, 2015/12165 Karar, 31.03.2015 Tarihli kararına göre davalı işverenin psikolojik baskısı nedeniyle istifa etmek zorunda kaldığından iradesinin fesada uğratıldığı, bu sebeple feshin işverence yapılmış sayılacağını ifade etmiştir. Mahkemelerin Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin bu kararını emsal kabul ederek ihbar tazminatına hükmetmeleri mobbing sebebiyle iş sözleşmesinin feshi bakımından davacı işçi lehine oldukça önemli bir kazanımdır.
Mobbing Nasıl İspat Edilir?
Bir diğer önemli husus ise ispat sorunudur. Mobbing teşkil eden eylem açıkça ya da şüpheye yer bırakmayacak şekilde delillendirilemeyebilir. Böyle bir durumda mobingin nasıl ispat edileceği noktasında soru işaretleri olabilir. Ancak Yargıtay muhtelif kararların mobbingin her türlü delille ispat edilebileceğin hükmetmiştir. Bu sebeple mobingin gerçekleştiğini güçlü şekilde gösteren emarelerin varlığı ispat için yeterlidir. Bu aşamadan sonra işveren mobbing (psikolojik taciz) olmadığını ispat etmekle yükümlüdür. Ayrıca mobingin varlığı için kişilik haklarının ağır şekilde ihlal edilmesine lüzum yoktur. Kişilik haklarını ihlal eden bir haksızlık mobingin varlığı için yeterlidir.
Yargıtayca Kabul Edilmiş Mobbing Türleri
- Davacı işçi hakkında asılsız dedikoduların çıkarılması,
- İhtiyacın gerekçesi gösterilmeksizin çalışanın sık sık görev yaptığı şehrin değiştirilmesi,
- Çalışanın sürekli olarak farklı muameleye maruz bırakılması, sık sık azarlanması, psikolojik baskı altına alınması,
- Sürekli surette kırıcı ve nezakete aykırı üslup kullanılması,
- Çalışan ile aynı pozisyondaki çalışanlara işyerindeki şifrelerin ve anahtarın verilmesi ve haklı sebep olmaksızın çalışana verilmemesi,
- Sürekli başkalarının işlerinin yaptırılması,
- E-posta yoluyla küçük düşürücü ifadeler kullanılması,
- Çalışanın mesleki tecrübe ve eğitim geçmişine aykırı şekilde uygunsuz pozisyon ve yerde çalıştırılmak istenmesi,
- Çalışan hakkında sebepsiz yere disiplin soruşturmaları açılması, savunmasının istenmesi,
- Böyle bir durum somut bilgilere dayanılarak ortaya konulmamışken çalışana performans düşüklüğü sebebiyle daha az prim ödenmesi, daha az zam yapılması.
Mobbing Sebebiyle Maddi ve Manevi Tazminat
Mobbing (psikolojik taciz) sebebiyle davacı işçinin kişilik hakları ihlal edilir. Kişilik hakları ihlal edilen işçi 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde kişilik haklarının ihlali sebebiyle maddi ve manevi tazminat talep etme hakkına sahiptir. Bu sebeple mobbing eylemi işçinin kişilik haklarını ne kadar ağır şekilde ihlal ediyorsa hükmedilecek manevi tazminat miktarı da o ölçüde yüksek olacaktır.
