Kapora veya bağlanma parası, Türk Borçlar Kanunu’nun 177’nci maddesinde ifade edildiği üzere sözleşme akdedilirken sözleşmenin kurulduğuna dair kanıt olarak verilen bir miktar paradır. Bunun aksine bir adet veya anlaşma yoksa kapora esas alacaktan düşülür.
Kaporanın (Bağlanma Parası /Pey Akçesi) Özellikleri
TBK’nun 177.maddesinde bağlanma parası olarak ifade edilen uygulamada kapora olarak da bilinen bu paranın bazı özelliklerinden bahsetmek gerekir.
–Kapora sözleşmenin kurulduğuna delildir.
Kanunda da açıkça ifade edildiği üzere bağlanma parası, sözleşmenin kurulduğu esnada ya da sözleşme kurulduktan sonra taraflardan birinin diğerine sözleşmenin kurulduğuna kanıt olması için verdiği bir miktar paradır.
–Sözleşme Kurulurken Verilen Para Aksine Anlaşma Yoksa Kapora Sayılır.
TBK’nun 177.maddesinde sözleşme kurulurken taraflardan birinin diğerine verdiği para karine olarak kapora (bağlanma parası) sayılır. Taraflar aksine anlaşma yapması mümkündür.
–Kapora Asıl Alacaktan Düşülür.
Taraflardan birinin sözleşme akdedilirken ya da akdedildikten sonra verdiği bir miktar para aksine yerel adet ya da bir anlaşma yoksa esas alacaktan düşülür.
–Sözleşme Geçersiz Hale Gelirse Kaporanın İadesi Gerekir.
Sözleşme butlan, iptali gibi nedenlerle geçersiz hale gelirse paraya alan taraf sebepsiz zenginleşme hükümlerince parayı iade etmekle yükümlüdür. Ayrıca ifade edilmelidir ki bağlanma parası asıl alacağı bağlı fer’i bir hak olduğundan asıl sözleşme geçersizse bağlanma parası da geçerli olmaz.
Sözleşme tarafların anlaşması suretiyle ortadan kaldırılırsa kaporanın iadesi istenebilir. Bu kapsamda aksine yerel adet olsa dahi sözleşmenin geçersiz olması ya da sözleşmenin tarafların anlaşması suretiyle ortadan kaldırılması hallerinde kaporanın iadesi gerekir.
Sözleşmenin Hiç ya da Gereği Gibi İfa Edilmemesi Durumunda Kaporanın İadesi
Taraflar arasındaki yapılan sözleşme hiç ya da gereği gibi ifa edilmez ise kaporanın durumu hangi tarafın kusurlu olduğuna bağlı olarak değişir.
-Kaporayı veren taraf bakımından,
Eğer kusurlu taraf kaporayı veren tarafsa, Yargıtay kaporayı alan tarafın sözleşmenin hiç ya da gereği gibi ifade edilmemesi sebebiyle uğradığı zarar sonucu tazminat hakkı olacağından, tazminat hakkı kadarki kaporayı alıkoyabileceği görüşündedir. Aksine yerel adet varsa kaporayı alan taraf kaporanın tamamını elinde tutacağı gibi tazminatı kaporayı mahsup etmeksizin tam olarak isteyebilir.
-Kaporayı alan taraf bakımından,
Kaporayı alan taraf bakımından iki durum söz konusudur. Eğer kaporayı alan taraf sözleşmemin hiç ya da gereği gibi ifa edilmemesinden sorumlu tutulamıyorsa yani kusuru yoksa kaporayı iade etmekle yükümlüdür. Ancak kaporayı alan tarafın kusuru varsa, kaporanın iadesi yanında kaporayı veren tarafın sözleşmenin hiç ya da gereği gibi yerine getirilmemesi sebebiyle uğradığı zararları da tazminle yükümlüdür.
Kapora İle Cayma Parası Arasındaki Farklar
-Kapora sözleşme kurulurken taraflardan birinin diğerine sözleşmenin kurulduğuna kanıt olması için verdiği bir parayken, cayma parası ise, sözleşmenin her iki tarafına belirli bir meblağı ödeyerek sözleşmeden dönme imkanı verir. Cayma parasını veren sözleşmeden dönerse bu tutarı, cayma parasını alan sözleşmeden dönerse cayma parasının iki katını diğer tarafa ödemekle yükümlüdür.
-Kapora ya da bağlanma parası sözleşmeden dönülmesi halinde belirli şartlar altında iade alınabilirken cayma parası iade alınamaz. Esasen cayma parasının özelliği belirli bir tutarı vererek sözleşmeden dönme imkanına sahip olmaktır. Bu açıdan sözleşmeden dönme halinde cayma parası iade edilmez.
-Kapora ya da bağlanma parasını sadece taraflardan biri verirken cayma parası vererek sözleşmeden dönme imkanı her iki tarafa da tanınmıştır.
-Kapora sözleşme kurulurken verilmesine karşın cayma hakkı sözleşmeden doğan asli edimler ifa edilmeden kullanılabilir.
-Sözleşme kurulurken verilen para bakımından kanunda açıkça belirtildiği üzere aksine bir yerel adet ya da taraflar arasında anlaşma yoksa verilen para kapora sayılır. Ancak taraflar verilen paranın cayma parası olduğunu kararlaştırabilir.
Bu yönüyle kapora, cayma parasından farklılaşır. Cayma bedeli sözleşmeden dönülmesi halinde geri alınamaz ancak bağlanma parası ya da bir diğer ifadeyle kapora iade edilir.
Yargıtay’ın Görüşü
Bu kapsamda Yargıtay’ın istikrar kazanmış içtihatlarına göre, geçersiz bir sözleşme söz konusu ise, taraflar aldıklarını iade ile yükümlüdür. Bu durum Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun E. 2009/19-206 K. 2009/246 T. 10.6.2009 kararında açıkça ifade edilmiştir. Aynı kararda tarafların kaparo veya peşinat şeklinde ifade edilen bedelin taşınmazın ileride yapılması kararlaştırılan resmi satışının gerçekleştirilmesi durumunda ödenecek olan satış bedeline mahsuben alıcı tarafından satıcıya resmi satış öncesi yapılan ödemeleri ifade ettiği ortaya konmuştur. Bu kapsamda resmi satış işleminin gerçekleşmemesi sebebiyle kaporayı alanın aldığı tutarı iade ile yükümlü olduğu belirtilmiştir.
Yargıtay 13. Hukuk Dairesinin E. 1990/1575 K. 1990/6049 T. 8.10.1990 kararı da bu durumu destekler niteliktedir. Aynı kararda davalının aldığı bedelin kapora (pey akçesi, bağlanma parası) olduğunu kabul ettiğini, kaldı ki, sözleşmenin yapılmasından sonra taraflardan birinin diğerine bir miktar para vermesinde maksadın ne olduğu açıkça anlaşılamıyorsa bu paranın pey akçesi yani bağlanma parası veya kapora kabul edileceği ifade edilmiştir.
Güncel bir içtihat olarak, Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin E. 2014/18614 K. 2015/10767 kararına göre tapulu taşınmazın satışına ilişkin sözleşme, resmi biçimde yapılmadığı sürece geçersiz olacağından taraflar geçersiz sözleşmeye dayanarak verdikleri şeyleri geri isteyebilirler. Bu durumda taşınmaz satışı için verilen kaporanın da iadesi gerekir.
Sonuç
Sonuç olarak ifade edilmelidir ki, kapora ya da bağlanma parası taraflardan birinin sözleşme kurulurken diğer tarafa sözleşmenin kurulduğuna dair kanıt olması için verilen, belirli şartlar altında iade alınabilen ve cayma parası, güvence parası (depozito) yahut ceza koşulundan tamamen farklı olan bir kavramdır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 177.maddesinde ifade edilen bağlanma parası uygulamada kapora olarak bilinmektedir.
