İşçi ile işveren arasındaki iş ilişkisinde çeşitli sebeplerle taraflar arasında ortaya çıkan anlaşmazlıklar iş sözleşmesinin sona ermesi ile sonuçlanabilmekte bu durumda işçi bakımından işe iade davası açma şartları ayrı bir önem kazanmaktadır.
Ekonomik olarak güçlü konumdaki işverenin işçiyi her an işten çıkarma gücü düşünüldüğünde hukuk sistemi İş Kanunuyla ekonomik olarak zayıf konumdaki işçiyi korumak istemiştir. Bu kapsamda işten haksız çıkarılan işçiye işe iade davası açarak işine geri dönme imkânı tanınmıştır. Ancak işe iade davası ya da iş güvencesi olarak tanımlanan bu hukuki çare sınırsız değildir ve belirli şartlar altında uygulanabilir.
İşe İade Davası Nedir?
İşe iade davası, belirsiz süreli iş sözleşmesiyle bir işverene bağlı olarak çalışan işçinin iş sözleşmesinin işverence geçerli bir sebep olmaksızın feshedilmesi durumunda işe iade talebiyle açılan davaya denir. Tanımdan da anlaşılacağı üzere işe iade davası ancak işçi işten çıkarılmışsa açılabilir. Başka bir ifadeyle istifa eden işçi iş güvencesi hükümlerinden yararlanarak işe iade davası açamaz.
Ayrıca dikkat çekilmelidir ki, istifaya zorlanan işçinin de işe iade davası açması mümkündür. Ancak bu durumda işçi istifaya zorlandığını, kendi rızasıyla istifa etmediğini ispat etmelidir. İşçinin bu durumu tanıkla ispatı mümkündür. İstifaya zorlanan işçinin yapması gerekenlerle ilgili daha detaylı bilgi için tıklayınız.
İşe İade Davası Açma Şartları
İşe iade davası her durumda açılamaz. Bazı şartların varlığı gerekir. Buna göre;
1.İşçinin En Az Altı Aylık Kıdemi Olmalıdır.
İşe iade davası açma şartları bakımından ilk şart, işçinin çalıştığı yerde en az altı aylık kıdeminin olmasıdır. Başka bir ifadeyle bir işyerinde altı aydan az çalışarak ayrılan işçi işe iade davası açamaz.
2.İşyerinde En Az Otuz Veya Daha Fazla İşçi Çalışıyor Olmalıdır.
İşe iade davası açma şartları bakımından ikinci koşul, işçinin ayrıldığı işyerinde en az otuz işçinin çalışıyor olmasıdır. Otuzdan az işçinin çalıştığı işyerlerinde işe iade davası açılamaz.
3.İşçi Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi İle Çalışıyor Olmalıdır.
İşe iade davası açma şartları bakımından bir diğer şart, işçi belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışmalıdır. Belirli süreli iş sözleşmesinin hangi durumlarda akdedilebileceği kanunda açıkça ifade edilmiştir. Bu kapsamda işçi ancak belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor ise işe iade davası açabilir.
4.İşçinin İşveren Vekili Olmamalıdır.
İşe iade davası açma şartları bakımından bir diğer koşul, işveren vekili olarak çalışan işçiler işe iade davası açamaz. İşveren vekili, işçi alma ya da çıkarma yetkisi olan, işletmenin bütününü sevk ve idare eden çalışanlar olarak tanımlanır.
5.İşçinin İş Sözleşmesi Geçerli Ya da Haklı Bir Sebeple Sona Ermemiş Olmalıdır.
İşe iade davası açma şartları bakımından bir başka şart, işçinin iş sözleşmesinin geçerli ya da haklı bir sebeple sona ermemiş olmasıdır. İşveren işe iade davası bakımından işçinin iş sözleşmesini ne geçerli ne de haklı sebeple feshetmelidir. Başka bir ifadeyle, işe iade davası sadece işverenin işçinin iş sözleşmesini haksız şekilde feshi durumunda açılabilir. İş sözleşmesinin sona ermesiyle ilgili daha detaylı bilgi için tıklayınız.
Yargıtayca Kabul Edilen Örnek Geçerli Sebepler
>İşçinin diğer işçilere oranla verimsiz çalışması,
>İşçinin öğrenme konusunda isteksizliği,
>İşçinin işe girerken beyan ettiği nitelikleri işine yansıtmaması,
>İşçinin sık sık işe geç gelmesi,
>İşyerini huzurunu bozacak davranışlarda bulunmak,
>Sık sık rapor alarak işe gelmemek, (bir yılda doksan günden fazlaysa haklı sebep sayılır)
>Ekonomik kriz ya da işyerinde belli bir bölümün kaldırılması,
Gibi sebepler geçerli sebep sayılır. İşverence bu ya da benzer sebeplere dayanılarak iş sözleşmesi feshedilmişse işçinin işe iade davası reddedilir. Ancak işveren işe iade davasında bu sebepleri ispat etmek zorundadır.
Özellikle ekonomik kriz ya da işyerinde bazı bölümlerin kapatılması gibi durumlarda feshin son çare olması ilkesine uyulması gerekir. Şöyle ki, ekonomik kriz sebebiyle bir işçi işten çıkarılırken yeni işçiler işe alınıyorsa, başka bölümlerde işçi açığı olmasına ve işçinin bu bölümlerde çalışabilecek nitelikte olmasına karşın işçi işten çıkarılıyorsa burada haksız fesih söz konusu olur.
Ayrıca işveren işçinin iş sözleşmesini feshederken 4857 sayılı İş Kanunun 19.maddesi uyarınca iş sözleşmesinin sona erme sebebini açıkça, yoruma mahal vermeyecek şekilde yazılı olarak belirtmelidir. Fesih anında belirtilmeyen bir sebebe sonradan dayanılamaz. Yazılı şekilde yapılmayan fesih de haksız fesih sayılır. Bu kapsamda sebeple gösterilmeden ve yazılı yapılmayan fesih haksız fesihtir ve işçiye işe iade davası açma hakkı verir.
İşçinin Savunmasının Alınması Zorunlu Mudur?
İşe iade davası ancak iş sözleşmesi geçerli ya da haklı bir sebebe dayanılmadan feshedilmişse açılabilir. Bu kapsamda işçinin savunmasının alınması feshin dayanağına göre değişir.
Şöyle ki, işveren eğer işçinin iş sözleşmesini geçerli bir sebebe dayanarak feshetmişse 4857 sayılı Kanunun 19.maddesi gereği savunması alınmadan işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesi hukuka aykırı olur. Bu durumda fesih haksızdır.
Eğer işveren 4857 sayılı Kanunun 25/2 maddesine dayanarak işçinin iş sözleşmesini haklı sebeple feshetmişse bu durumda işçinin savunmasının alınması zorunlu değildir.
İşe İade Davası Açma Süresi Nedir?
4857 sayılı İş Kanunu kapsamında işe iade davası iş sözleşmesinin feshine ilişkin bildirimin işçiye ulaştığı tarihten itibaren 30 gün içinde açılmalıdır. Aksi halde bu süre hak düşürücü süre olduğundan dava reddedilir.
İşe İade Davasında Zorunlu Arabuluculuk
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile bazı iş davaları bakımından zorunlu arabuluculuk sistemi getirildi. İşe iade davası da bu kapsama giren davalardan biridir. Bu kapsamda zorunlu arabuluculuk sistemi öncesi işinden ayrılan işçi otuz günlük süre içinde işe iade davası açma zorundayken artık dava açmak yerine otuz gün içinde arabulucuya başvurmak zorundadır. Arabulucuya başvurulması ile zamanaşımı duracağından işçi hak kaybına uğramaz. Sonuç olarak işçi artık işten ayrıldıktan sonra işe iade için öncelikle arabulucuya başvuracak oradan bir sonuç alınamazsa arabulucukta görüşme tutanağını aldıktan sonra iki hafta içinde işe iade davası açacaktır. Bu iki haftalık süre hak düşürücü süredir.
İşe İade Davasının Sonuçları
İşe iade davası kabul edilirse, mahkeme işçinin işe iadesine ve işçinin çalışmadığı süre için işçinin ücreti ölçüsünde dört aya kadar tazminata karar verir. Kararın kesinleşmesiyle işçi 10 gün içinde işverene işe başlamak için başvuruda bulunmalıdır. Bu sürede başvuru yapılmazsa işverenin feshi geçerli hale gelir.
İşçinin işe başlama başvurusunu noterden yapması ileride çıkabilecek uyuşmazlıklar bakımından ispat yönünden fayda sağlar. İşveren işe başlama başvurusunda bulunan işçiyi bir ay içinde başlatmak zorundadır. Eğer işveren işçiyi işe başlatmazsa işçinin dört ila sekiz aylık ücreti tutarında tazminata mahkûm edilir.
