Hakaret suçu günlük hayatta sıklıkla karşı karşıya gelinen bir suç türü olup uygulaması önem arz etmektedir. Hakaret suçları esasında insan şerefini ihlal eden genel tahkir suçları ve başka birtakım değerleri ihlal eden özel tahkir suçları olmak üzere ikiye ayrılır. Genel tahkir suçu olan hakaret suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nun 125-131. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Özel tahkir suçları ise, TCK m.299 düzenlenmiş ‘Cumhurbaşkanına hakaret’, m.300 ‘Devletin egemenlik alametlerini aşağılama’, m.341 ‘Yabancı devlet bayrağına karşı hakaret‘ , m.301 ‘Türklüğü, Cumhuriyeti, Devletin Kurum ve organlarını aşağılama’ suçları olarak düzenlenmiştir.
Kanunun 130.maddesinde kişinin hatırasına hakaret suçuna yer verilmiş olmakla beraber bu suç hakaret suçundan bağımsız bir suç olarak düzenlenmiştir. Hakaret suçuyla korunmak istenen hukuki değer kişilerin kişilik hakları ve öz saygı duygusudur.
Hakaret Suçunda Fiil
Hakaret suçu temel olarak iki farklı şekilde işlenebilir;
-Belli somut bir durum ve olgunun isnat edilmesi suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zedelenmesi suretiyle,
-Sövmek suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zedelenmesi,
Hakaret suçunun oluşabilmesi için failin yukarıda belirtilen fiillerden birini yahut birkaçını yapması gerekmektedir.
Hakaret Suçunun Şartları
Hakaret suçunun oluşması için bazı şartların varlığı gereklidir. Bu şartlar;
1.Bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırı olması.
İsnat, başkasının onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmalıdır. Hareketin bu nitelikte olması yeterli olup, bu nedenle mağdurun gerçekten onur, şeref ve saygınlığını rencide edilmiş olması aranmaz.
2.Somut bir fiil veya olgu isnat etmek veya sövmek
Somut bir fiilin veya olgunun isnat edilmesinin anlamı, gerçekleşmiş belirli bir olayın veya işlenmiş bir fiilin mağdura yüklenmesidir. Diğer bir deyişle içeriği bakımından objektif olarak doğruluğu kanıtlanabilir nitelikteki bir olay mağdura yüklenmelidir.
Sövmek açısından ise, bir kimse hakkında soyut olarak onur, şeref ve saygınlığı rencide edici, olumsuz bir değer yargısının belirtilmesidir.
Hakaret Suçunun Özellikleri
-Hakaret suçu kişinin kişilik haklarına karşı işlenen bir suçtur. Bu suç tipi bir özgü suç değildir, yani yaş, cinsiyet, ırk gözetmeksizin tüzel kişiler hariç herkes bu suçun faili olabilir. Mağdur açısından ise, yalnızca insan olması nedeniyle tanınan değere sahip olan herkes bu suçun mağduru olabilir.
-Kişiye söylenen söz açık bir fiziksel veya psikolojik duruma dayansa da hakaret suçunu oluşturur, örneğin kolu olmayan birine kolsuz adam demek hakaret suçunu oluşturur. Ancak kişinin fiziksel veya psikolojik özellikleri hariç bir husus ifade edilmiş ve bu durum ispatlanmışsa hakaret suçu oluşmaz. Örneğin, A, B’ye sen mücevheri çaldın, hırsızsın demişse ve B’nin mücevherleri çaldığı ispatlanırsa hakaret suçu oluşmaz.
-Kaba ve nezaketsiz hareketler bu suçu oluşturmaz. Örneğin, tezgahtarın tezgahın önünü kapamasana diye bağırması kaba olsa da bu suçu oluşturmaz. Beddua nitelikli sözler de bu suçu oluşturmaz.
-Suçun huzurda veya gıyapta işlenmesi de farklı şartlar taşır ve sonuçlarını doğurur. Huzurda hakaret suçu için önemli olan şey, hakaret edilen kişi hakareti duymuş olmalıdır, eğer duymuşsa huzurda hakaret vardır. Ayrıca duymanın illaki yüz yüzeyken gerçekleştirilmiş olması gerekmez, teknolojik imkanlardan yararlanılarak da bu suç işlenebilir, örneğin, mail veya SMS yoluyla, yeter ki bunlar doğrudan doğruya mağdur tarafından öğrenilmiş olsun.
-Gıyapta hakarette ise, ihtilat kavramı öne çıkar, bu kavram en az üç kişinin isnat edilen fiil veya olguyu öğrenmiş olmalarıdır. Ancak bu üç kişinin bir arada bulunma ya da hakareti aynı anda öğrenme zorunlulukları yoktur. Hatta fiil veya olgunun bir başka kişiye aktarılması kastıyla tek bir kişiye söylenmesi ve o kişi tarafından üçüncü kişilere aktarılması durumunda da ihtilat koşulu gerçekleşmiş olur.
-Aleniyet ise nitelikli hallerde karşımıza çıkar. Aleniyet, belirsiz sayıda kişilerin hakareti oluşturan içeriği öğrenmelerine olanak sağlayan herhangi bir araç kullanmak suretiyle suçun işlenmesini ifade eder. Failin hakaret oluşturan sözün fiilen duyulmuş olup olmaması nitelikli halin uygulanması bakımından önem taşımaz.
Hakaret Suçunda Cezayı Ağırlaştıran Nedenler (Nitelikli Haller)
Kanun koyucu bazı durumlarda hakaret suçunun daha ağır cezalandırılmasını öngörmüştür. Bu durumlar şunlardır;
-Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
-Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
–Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
-Suçun alenen işlenmesi,
İşlenirse verilecek cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz. Hakaret alenen işlenmişse ceza altıda bir oranında arttırılır. Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Cezayı Kaldıran ya da Azaltan Nedenler
1.Suçun Haksız Bir Fiile Karşı Tepki Olarak İşlenmesi (Haksız tahrik)
Hakaret suçu bakımından bazı durumlarda cezanın daha az tayin edilmesi öngörülmüştür. Bu kapsamda eğer hakaret suçu haksız bir fiile karşı işlenirse verilecek ceza üçte birine kadar indirilebileceği gibi ceza vermekten de vazgeçilebilir. Bu kapsamda örneğin evinin elektrik kablolarını kesen kişiye yapılan hakaret bakımından bu hüküm uygulama alanı bulabilir. (Yargıtay 9. CD 21.03.2012, 2010/12270 E. , 2012/3776 K.) Aynı şekilde kendisine yumruk atan bir kişiye küfür eden bir kişi bakımından bu hüküm uygulama alanı bulabilir.
Hakaret suçunda 129.maddede yer alan haksız tahrik indiriminin uygulanabilmesi için hakaret suçunun haksız fiile tepki olarak işlenmesi gerekir. Başka bir ifadeyle tahrike sebep olan fiil ile hakaret suçu arasında illiyet bağı olmalıdır. Tahrike sebep olan fiil herhangi bir hukuka uygunluk nedeni taşıyorsa bu kez 129.madde uygulanmaz.
Karşılıklı hakaret 129. maddenin üçüncü fıkrasında düzenlenmiştir. Karşılıklı hakaret faillerden biri veya ikisi için de cezasızlık veya cezada indirim sebebi oluşturur. Hakaretlerin karşılıklı sayılabilmesi için ilk hakaret eden tarafın eyleminin hukuka aykırılığını ortadan kaldıran bir nedeni olmamalıdır.
2.Suçun Kasten Yaralama Suçuna Tepki Olarak İşlenmesi
Hakaret suçu kasten yaralama eylemine tepki olarak işlenmişse bu durumda hakaret suçunun failine ceza verilmez.
Hukuka Uygunluk Sebepleri
Bazı durumlarda hakaret suçu oluşmaz. Bu durumlara hukuka uygunluk sebepleri adı verilir. Bu kapsamda
-Dilekçe hakkı (ihbar ve şikayet hakkı),
-Savunma dokunulmazlığı,
-Basının haber verme hakkı,
Hakaret suçunda hukuka aykırılığı ortadan kaldıran nedenler olarak ihbar ve şikayet hakkı, savunma dokunulmazlığı, basının haber verme hakkı ve mağdurun rızasından söz edilmektedir.
Hakaret Suçunda Etkin Pişmanlık
Hakaret suçu bakımından etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanması mümkün değildir. Ancak belirli şartlar altında ceza indirim gündeme gelebilir. (bkz m.129)
Hakaret Suçunda Teşebbüs, İştirak, İçtima
Hakaret suçu tehlike suçudur. Başka bir ifade ile hakaret suçunda failin mağdurun onur ve şerefini zedeleyecek bir hareket de bulunması yeterlidir. Kişinin bu fiilden etkilenmiş olması suçun oluşumuna etki etmez. Hakaret suçu söz ile işleniyorsa teşebbüs mümkün değildir. Ancak eğer suç yazılı şekilde işleniyorsa hakaret içeren yazıyı mağdur görmeden yok etmek teşebbüs sayılır.
İçtima açısından ise, fail aynı suç işleme iradesiyle aynı kişiye yönelik olarak değişik zamanlarda birden fazla hakaret suçu işleyecek olursa zincirleme suç kuralları uygulanır. Buna karşılık değişik zamanlarda işlenen hakaret suçunun mağdurları farklı kişiler ise, mağdur sayısınca suç oluşur ve zincirleme suçtan söz edilemez.
İştirak açısından ise bu suç herhangi bir özellik göstermez, suça herhangi bir yolla iştirak mümkündür. Gıyapta hakaretin cezalandırılabilmesi için ihtilatın varlığı zorunludur. İhtilat, en az üç kişinin kişinin şeref ve onurunu zedeleyecek sözleri öğrenmesi ile olur.
Hakaret Suçunda Kovuşturma
Hakaret suçu şikayete bağlı bir suçtur bu yüzden uzlaşma yoluna gidilebilir. Şikayet hakkına sahip olan kişi ise hakarete uğrayan kişidir.
Sonuç
Sonuç olarak, hakaret suçu günlük hayatımıza sıklıkla karşılaştığımız şikayete tabi bir suçtur. Hakaret suçu bakımından özellikle gıyapta hakaret durumunda suçun oluşabilmesi için ihtilat unsurunun bulunmasının zaruri olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca sıklıkla karşılaşılan bir başka durum olarak karşılıklı hakaret durumunda taraflara ceza verilmez.
