Chargeback ya da ters ibraz kavramı, teknolojinin gelişmesi ve internet üzerinden alışverişin yaygınlaşmasına paralel olarak banka kartları ve kredi kartlarının kullanımı sonucu hayatımıza girmiştir.
Üzerimizde yüksek meblağda nakit tutma gereğinin olmaması, mobil uygulamalar ile harcamalarımızın takibini yapabilmek banka ve kredi kartlarına rağbeti arttırmıştır. Ancak banka ve kredi kartı kullanımında da bazı güvenlik açıkları olabilmekte, kart bilgilerinin kopyalanması, dolandırıcılık gibi olayların yanında ödemesi yapılan mal veya hizmetin karşılığının alınmaması, mükerrer çekim gibi durumlarla da karşılaşılabilmektedir.Böyle durumlarla karşılaşıldığında Visa, Mastercard gibi uluslararası ödeme sistemlerinin yayınladığı kurallara göre ters ibraz işlemi uygulanması mümkündür.
Chargeback işleminin kart hamilleri bakımından pratik faydası büyüktür. Herhangi bir uyuşmazlık halinde dava yolu uzun, masraflı ve zahmetli bir yoldur. Ters ibraz prosedüründe ise, kart hamili kartı aldığı bankaya başvuruda bulunarak yaptığı ödemeyi kısa sürede geri alabilmektedir.
Chargeback ya da Ters İbraz Nedir?
Chargeback ya da ters ibraz işlemi, banka ya da kredi kartı ile ödemesi yapılan bir mal veya hizmetin alınmaması, dolandırıcılık gibi sebeplerle kart sahibinin kartı aldığı bankaya başvurarak ödenen bedelin iadesini talep etmesi işlemine denir.
Chargeback ya da Ters İbraz İtiraz Türleri Nelerdir?
Bankalar Visa için Visa Core Rules and Visa Product and Service Rules kitabında Mastercard için ise Mastercard Rules adıyla çok detaylı şekilde belirtilen kurallar ile bağlıdırlar. Söz konusu kitapçıklarda chargeback süreci ve nedenleri detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Ayrıca 1990 yılında on üç kamu ve özel Türk bankasının ortaklığıyla kurulan Bankalararası Kart Merkezi uluslararası ödeme sistemlerinin (Visa, Mastercard, American Express vb.) kurallarını takip ederek yurt içi chargeback işlemlerine ilişkin kuralları belirlemektedir. Bankalararası Kart Merkezinin Kartlı Ödeme Sistemleri başlıklı üye işyeri kılavuzuna göre chargeback nedenleri çeşitli başlıklar altında incelenir. Buna göre,
Belge Talepleri
Kart hamili, harcama itirazlarında itiraz nedeninden bağımsız olarak belge talep etme hakkına sahiptir. Kartlı ödeme sistemine üye işyeri ilgili bankanın belge ve bilgi taleplerine süresinde cevap vermezse itirazdan doğan finansal sorumluluk işyerine ait olur.
Kart Hamilinin Yaptığı İşlemi Hatırlamaması
İşyeri bu durumda işlemle ilgili her türlü bilgi ve belge ilgili bankayla paylaşılmalıdır. Bu durumda esas amaç işlemin kart sahibine bilgi ve belgelerle hatırlatılmasıdır.
Provizyon Hatasına İlişkin İtirazlar
Kartlı ödeme sistemine üye işyeri provizyon almakla yükümlüdür. Aksi halde sorumluluk üye işyerine aittir. Provizyonun reddedilmesine karşın tahsil edilmesi, vadesi geçmiş kartla işlem yapılması gibi sebepler itirazların dayanak teşkil edebilir.
Kart Hamilinin İradesi Dışında Gerçekleşen İşlemler (Dolandırıcılık İtirazları)
İşyeri, kart hamilinin onayı olmaksızın karttan art arda birden fazla çekim yapmamalıdır. Bu tarz çekimlerde şifre kullanılmamış olması finansal sorumluluğu işyerinin üzerine yükler. Aynı şekilde pos çekimlerinde müşterinin şifre kullanmamış ya da imza atmamış olması işyerini risk altına sokar. Ayrıca bu durumlarda işyeri satışa ilişkin belgeleri saklamakla yükümlüdür. İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde 3D Secure ya da BKM Ekspress kullanılarak yapılan harcamalar bakımından işyeri sorumlu olmaz. İşyerinin ödeme sistemi 3D Secure ile uyumlu olsa dahi işlem 3D Secure vasıtası ile yapılmazsa yine sorumluluk üye işyerine ait olur.
Süreç Hatası İşlemleri
Bir işleme ait bedel birden fazla tahsil edilmişse bu durumda harcama itirazında bulunabilir.
İptal / İadeye İlişkin İtirazlar
Süresinde yapılan iptal ya da iadeye ilişkin işlemlerde ödemenin iade edilmemesi sebebiyle yapılan itirazlardır.
Ürün Ya Da Hizmet Teminine İlişkin İtirazlar
Ödemesi yapılan bir ürün ya da hizmetin karşılığının alınmaması sebebiyle yapılan itirazlardır. Bu halde ödeme yapılan işyeri kart hamilinin ürünü veya hizmeti aldığına ilişkin bilgi ve belgeleri ilgili bankaya ibraz etmek zorundadır. Aksi halde chargeback itirazı kabul edilir.
Chargeback İtirazı Hangi Sürede Yapılmalıdır?
Chargeback itirazı süresi hiçbir koşulda 540 günü aşamaz. Bu süre içinde kalınması şartıyla itirazlar teslim ya da işlem tarihinden itibaren 120 gün içinde yapılmalıdır.
Chargeback Başvurusu Nereye Yapılır?
Kart hamili chargeback başvurusunu kartı aldığı bankaya yapar. Başvurular bankanın temin ettiği matbu formlar aracılığıyla ya da bir dilekçeyle yapılabilir.
Chargeback Başvurusunda Banka Alınan Ürünün Tarifini İsteyebilir Mi?
Chargeback ya da ters ibraz başvurusunda bulunulan bankalar yapılan harcamalara ilişkin alınan ürün ya da ürünlerin tarifini kart hamillerinden talep edebilir. Bu açıdan kart sahipleri bankaya ürün hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Başka bir ifadeyle bankaya mal veya hizmet alamadım şeklinde bir beyanda bulunarak ürün hakkında detay verilmemesi chargeback başvurusunun reddiyle sonuçlanır.
Chargeback Başvurusu İçin Bankalar Kart Hamilinden Fatura Talep Edebilir Mi?
Uygulamada sıklıkla karşılaşılan bir durum olarak bankalar genellikle kart hamillerinden harcamaya ilişkin fatura ibraz etmelerini talep etmektedir. Halbuki 5464 sayılı Banka ve Kredi Kartları Kanunu’nun 32 .maddesine göre yurt için fiziki pos işlemi olmadıkça ispat yükü satıcıdadır. Bu kapsamda chargeback başvurusunun kabulü için kart hamili fatura ibraz etmekle yükümlü değildir ve bankaların chargeback başvurularını işleme almak için yurt içi fiziki pos işlemleri haricinde kart hamillerinden fatura talep etmeleri hukuka aykırıdır. Fatura ibraz edilmemesi sebebiyle chargeback başvurusunun reddedilmesi ise uluslararası Visa ve Mastercard’ın uluslararası chargeback kurallarına aykırılık teşkil eder.
Chargeback Başvurusunun Banka Tarafından Reddi Halinde İtiraz Yolları Nelerdir?
Kart hamilinin bankası chargeback(ters ibraz) talebi üzerine talebi üye işyeri bankasına iletmek zorundadır. Eğer üye işyeri ters ibraz talebine itiraz etmez ise itiraz konusu harcamalara ilişkin meblağ iade edilir. Eğer üye işyeri chargeback işlemine itiraz ederse süreç o aşamada durur. Bu durumda başvurucu vereceği ikinci bir dilekçe ile itirazını devam ettirdiğini beyan ederek kart Visa ise pre-arbitration denilen süreci, kart Mastercard ise second chargeback denilen süreci başlatır. Eğer bu aşamada da taraflar arasında bir çözüm yolu bulunamazsa dosya Visa ya da Mastercard hakem komitelerinin önüne gider. Hakem komitelerinin incelemeleri ücretlidir.
Eğer banka chargeback işlemlerini başlatmaz yahut hiçbir sebep göstermeden başvuruyu reddederse kart hamilleri bu aşamada banka aleyhine tüketici mahkemelerinde tazminat davası açılabilir. Aynı şekilde kart hamilleri bankanın ret kararına karşı 60 gün için Türkiye Bankalar Birliği’ne karşı itirazda bulunabilir. Ancak bankalar, Türkiye Bankalar Birliği’nin kararlarına 3.000 TL’ye kadar uymakla yükümlü olduklarından bu seçenek çok da pratik bir seçenek değildir.
